همه ی دستگاه های ورودی و خروجی (I/O)و داخلی(Internal) و خارجی (External)به نوعی با برد اصلی و از آنجا به حافظه ی اصلی(RAM) مرتبط می شود.حافظه ی اصلی نیز به نوبه ی خود با پردازنده ی مرکزی (CPU)در ارتباط است. کاملاً واضح و روشن است که برای استفاده ازهریک از اجزای متصل به کامپیوتر لازم است که با پردازنده ی مرکزی در ارتباط باشند ،تا برای آنها مشخص شود که دقیقاً چه کاری انجام دهند. پس می توان گفت باس ها امکانی را فراهم می کنند که همه ی دستگاه هایی با کامپیوتر سروکار دارند بتوانند با CPU تبادل اطلاعات کنند و پردازنده ی مرکزی بتواند آنها را کنترل کند. گذرگاه ها می توانند داده ها و دستورالعمل ها را از دستگاه های داخلی و خارجی به CPU انتقال داده و برعکس نیز می توانند آنها را از پردازنده به دیگر قطعات جانبی و دستگاه ها منتقل کنند.اکثر باس های امروزی اطلاعات و فرمان ها را دو طرفه منتقل می کنند و شاید کمتر باسی یافت شود که یک طرفه عمل کند.
باس ها انواع مختلفی دارند که نام هریک بیان کننده نوع کاری است که انجام می دهند.انواع گذرگاه ها عبارت اند از:
1.باس داده(Data Bus):این نوع داده ها را بین اجزای مختلف کامپیوتر حمل می کند.
2.باس آدرس(Address Bus):برخلاف باس دیتا این نوع باس،اطلاعاتی را درباره ی جایی که داده ها در آن می خواهند بروند حمل می کند تا ردوبدل شدن داده ها هدفمند و مشخص باشد.
3.باس کنترل(Control Bus):خطوط ارتباطی فیزیکی که اطلاعات مربوط به کنترل را بینCPU و دیگر دستگاه ها حمل می کند.یا به عبارت دیگر Data Bus برای حمل داده های واقعی که باید پردازش شوند ،به کار می رود درحالی که باس کنترل سیگنال هایی را حمل می کند که وضعیت دستگاه های مختلف را گزارش می دهد .برای مثال یک خط از گذرگاه برای نشان دادن این که آیا CPU درحال خواندن یا در حال نوشتن حافظه ی اصلی است،استفاده می شود.
4.باس داخلی(Local Bus):این نوع از گذرگاه به طور مستقیم با پردازنده در ارتباط است که با عنوان باس سرعت بالا(High-speed) شناخته می شود.کامپیوترهای امروزی اکثراً دارای یکLocal Bus هستند و بیشتر برای داده هایی مورد استفاده قرار می گیرد که نیاز به سرعت بالایی دارند مانند داده های ویدیویی.
سرعت و پهنای (Width)باس
باس ها تأثیر بسیار مهمی روی سرعت و کارآیی یک دستگاه یا یک قطعه ی (Chip)سخت افزاری دارند و این گذرگاه ها هستند که مشخص خواهند کرد ،داده ها و دستورالعمل ها(Instructions)چه مقدار و با چه سرعتی منتقل می شوند.هر چه قدر یک قطعه سرعت بالایی داشته باشد ،در صورتی که سرعت باس آن به اندازه ی کافی بالا نباشد، نمی توان از توان آن به خوبی استفاده کرد و باعث هدر رفتن توان قطعه خواهد شد.
اندازه ی هر گذرگاهی با عنوان Width به معنی پهنا شناخته می شود که فاکتور بسیار مهمی محسوب می شود.زیرا مشخص می کند ،چه مقدار داده می تواند در یک زمان خاص منتقل شود.برای مثال یک باس Bit8 می تواند 16 بیت داده را منتقل در حالی که نوع Bit16 آن 16بیت داده را حمل می کند.
همچنین تعداد بیت و پهنای یک گذرگاه بیان کننده ی تعداد خطوط نیز می باشند.زمانی که گفته می شود یک گذرگاه 32 بیت است ،در واقع از 32 خط یا سیم بسیار باریک استفاده می کند.
اما هر باسی یک سرعت خاصی دارد که به آ« اصطلاحاً Clock Speed گفته می شود و واحد مگاهرتز(MHz) می باشد.بدیهی است که هرچه عدد مربوط به سرعت کلاک بیشتر باشد داده های بیشتری نیز در واحد زمان انتقال می یابند.
برای مثال وقتی می گویند سرعت یا فرکانس این باس 133مگاهرتز است ،منظور این است که در یک سیکل کاری یا در یک ثانیه 133 میلیون مرتبه داده ها منتقل می شوند.
از جمله ی مهمترین باس های مورد استفاده در کامپیوتر می توان به انواع زیر اشاره کرد.
1.باس سیستم یا FSB
2.باس هایی که برای کارت های تو سعه به کار می روند.مانند AGP ،ISA و PCI
3.باس حافظه ی اصلی(RAM)
Source: http://behbood9213.mihanblog.com/post/234
